هفتاد ملا ناشناخته ترین گورستان در سیستان و بلوچستان

قبرستانی در دل صخره ها با معماری عجیب و جالب به نام هفتاد ملا. باهم سفری مجازی داشته باشیم به این گورستان هفتاد ملا عجیب و غریب و درباره این قبرهای متفاوت بیشتر بدانیم. در ادامه این مطلب با قبرستان هفتاد ملا بیشتر آشنا خواهیم شد.با بوستان گشت همراه باشید

تجربه سفری متفاوت

وقتی تصمیم بر این شد که به این گورستان هفتاد ملا بزنیم، سکوت همه را فرا گرفت. حسی آمیخته با ترس و حیرت و مهم تر از آن کنجکاوی تمام ذهنم را به خود مشغول ساخت؛ حالا چرا قبرستان ؟ مگر قبرستان چیزی به غیر از سنگ هایی با جملاتی غم انگیز و تلنگری برای زندگان دارد؟ چرا تا دنیای شگفت انگیز و هیجانی و جالب زندگان در اطرافمان فراوان است باید به شهر مردگان برویم و سفرمان را با غم آمیخته کنیم ؟

قبرستان ها برخلاف نام غم انگیزشان، دنیای تازه ای را بروی ما می گشایند. آن ها واژه امید را برای زندگان یادآوری می کنند تا قدر لحظه لحظه عمر را بدانند و بهره کافی گیرند از دنیای پر ماجرای خود. علاوه براین قبرستان ها، زندگی گذشتگان را روایت می کنند. همچنین، باید قبول کنیم که این هم جزئی و نوعی از سفر است و باید به تجربیات خود اضافه کنیم.

همین ؟ تورفتگی در میان صخره ها ؟

اما نه؛ قصه در اینجا تمام نمی شود. سنگ های متفاوت و عجیب با سوراخ هایی دایره شکل و رنگ های قرمز روی آن جالب توجه است. قبرستانی که صاحبانش همیشه در سایه و دور از نور خورشید به آسودگی خفته اند و باد و باران گزندی به آن ها نمیزند.

پیمودن ساعتها و کیلومترها مسافت برای دیدن این مکان عجیب، واقعا ارزش دارد و سفر را بسیار پربار می کند.از بومی ها درباره آن می پرسیم، این که شکل های متفاوت سنگ ها و چرا در میان کوه ؟ آن ها افسانه ها و پاسخ ها جالبی را برای این گورستان هفتاد ملا بیان می کنند.

گورستان هفتاد ملا

 دلیل ساخت قبرستان هفتاد ملا

تاریخ واقعی و رمز و رازهای این گورستان هفتاد ملا، هنوز مشخص نشده، مردم افسانه های مختلفی را برایمان تعریف می کنند.بعضی بر این باورند که اینجا محل دفن موبدان زرتشتی است که بعد از حمله اعراب به این منطقه پناه بردند. باور دیگر اینکه مردم به علت قرار گرفتن منطقه در مسیر رودخانه، اجساد افراد متوفی را در ارتفاعات دفن می کردند تا از سیل در امان بمانند. پیشینه و قدمت واقعی هفتاد ملا در حدود ۸۰۰ سال و متعلق به دوره اسلامی است.

 معماری و ساخت قبرستان

مساحت هفتاد ملا بیش از ۵۰۰ متر مربع و به شکل کمانی در بخش شرقی روستای روپس در سینه کوه قرار داده شده است. قبرها به شکل مستطیل و دو طرف آن به وسیله خشت خام بالا آورده شده، مثل صندوقچه، و اجساد را داخل آن قرار داده و قبور را به صورت مسطح و بیرون از سطح زمین ساخته‎اند. برای ساخت قبرها از سبک معماری مقبره کورش در پاسارگاد الهام گرفته اند.

۱۰۰ سال پیش، دو ستون سنگی بزرگ نیز در مقابل این حفره بوده که در حال حاضر، تخریب شده است. برروی هر کدام از این قبرها، هشت سوراخ ایجاد شده که هوا از داخل آن ها عبور می کند. قسمت هایی از قبرها در هفتاد ملا را هم با رنگ قرمز نقش زده اند.

گورستان هفتاد ملا

راز سر به مهر دفن «هفتاد ملا» در دل کوه

هفتاد ملا تاریخی در دل کوهی کم ارتفاع و از جنس ماسه سنگ در منطقه ای کوهستانی، در حوزه طبیعی دامنه های شمالی تفتان واقع شده و دارای آب هوایی معتدل است،

محدوده این اثر را کوه های متعددی در بر گرفته اند،  بستر رودخانه روپس در ۲۰ متری شمال این اثر واقع شده و باغات میوه از جمله گردو در حاشیه این رودخانه ایجاد شده اند، پوشش گیاهی منطقه علاوه بر باغات میوه محدود است به بوته های خودرو و درختچه های جنگلی .

این اثر مشتمل است از یک قبرستان هفتاد ملا منحصر به فرد که به لحاظ ویژگی هایی که دارد هیچ نمونه مشابهی در استان و سایر نقاط کشور ندارد.

این گورستان در بدنه طبیعی یک کوه ماسه سنگی در جنوب روستای روپس بالا و در درون شکاف بزرگی که در ارتفاع ۴۰ متری از دامنه کوه واقع شده در دل صخره ایجاد شده است، طول این گورستان ۱۰۰ و عرض آن ۵ متر بوده و مساحتی بالغ بر ۵۰۰ متر مربع را داراست و  تعداد زیادی قبر «نزدیک به ۵۰ قبر» وجود دارد که در میان مردم این منطقه به هفتاد ملا معروف است.

این گورستان دارای سازه های تزیین شده و کوشک مانند جالب توجهی بر روی قبرستان هفتاد ملا  می باشند که چه از این نظر و چه از نظر نوع تدفین و انتخاب محل برای گورستان هفتاد ملا با سایر گورستان های شناخته شده در منطقه بلوچستان متفاوت می باشد.

گورستان هفتاد ملا

 نوع سازه های قبرها در این گورستان

سازه گورها از خشت و گل میباشد و دارای اشکال و سازه های متفاوتی هستند که در ۴ گروه کلی قابل تفکیک هستند:
۱- گورهایی که دارای سطح ساده ای می باشند و تنها یک برجستگی مستطیل شکل آهکی به شکل سنگ قبر به ارتفاع نزدیک به ۲۰ سانتیمتر روی آنها ایجاد شده است.
۲- گورهایی که سطح آنها با سازه هایی پلکانی و چند طبقه پوشش داده شده است. سطح این گور ها از گونه اول بالا تر است و هر طبقه نسبت به طبقه زیرین دارای ابعاد کوچکتری بوده و به شکل زیگورات می باشند.

مردم محلی می گویند این گورستان متعلق به هفتاد نفر شخصیت مذهبی«ملّا» است

مسئول میراث فرهنگی شهرستان میرجاوه در باره این گورستان به خبرنگار ما اظهار کرد: مردم محلی معتقدند که این گورستان متعلق به هفتاد شخصیت مذهبی «ملّا» است که در جنگ با دشمنان به شهادت رسیده و آنها را مخفیانه در این کوه به خاک سپرده اند.با توجه به جهت قرار گرفتن همه گورها که شمالی جنوبی است؛ این گورها را به دوره اسلامی میتوان نسبت داد و با توجه به بقایای دیوارهای خشت و آجری که دور برخی از قبور ایجاد شده و بخشهای اندکی از آنها بعد از کاهگل کشی که جهت محافظت از قبور ایجاد شده بیرون مانده، به نظر نمی رسد قدمت این قبور بیش از ۲۰۰ سال باشد.

این اثر در سال ۱۳۸۰، در فهرست میراث ملی کشور به ثبت رسیده است.نکته دیگر که باید در مورد این گورستان گفته شود، اینکه در گذشته قبل از اینکه قبور مرمت شوند برخی از سازه ها زیر اندود سفید رنگ فعلی، دارای تزیینات رنگی بودند که پس از مرمت روی اندود سیمان سفید مدفون شده اند.

در فاصله ۵۰ متری شرق گورستان فعلی، شکاف های طبیعی و یا مصنوعی متعددی مشاهده می شود که بر اساس گفته های محلی و همچنین مشاهدات انجام گرفته تا چند سال پیش بقایای تدفین هایی درون آنها دیده می شد.

پیشینه شهر میرجاوه

میرجاوه یکی از شهرهای کوچک استان سیستان و بلوچستان در ۷۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر زاهدان واقع است. این شهر تنها مرز قانونی در جنوب شرق کشور است که رفت و آمد سیاحان خارجی و داخلی از این معبر صورت می گیرد و از طریق راه آهن، ایران را به شبه قاره هند متصل می کند و یکی از قدیمی ترین گمرکات کشور به حساب می آید که قدمت آن بیش از صد سال است.

میرجاوه «میرجاه» یعنی جایی که محل زندگی میر است. منظور از میر در اینجا میربولان ریگی است که سپه سالار نادر شاه افشار بوده و از اجداد تیره نتوزهی طایفه ریگی است که با اندیشیدن ترفندی نظامی زمینه فتح هند و عبور لشکر ایران از گذرگاه بولان را فراهم آورد. در کتاب «اقوام مهاجر ایران زمین» آمده است:

چهار دسته از قوم میر، از عربستان به جنوب شرق ایران کنونی مهاجرت کردند و مدتی در این محل سکونت داشتند، به همین علت به آن میرجاوه می گویند، یعنی جایگاه میر سپس دو دسته از آنها در ایران کنونی مستقر و دو دسته دیگر به سمت شرق ایران کنونی رهسپار شدند.

گورستان هفتاد ملا